راههای انتقال و درمان هپاتیت C و B

هپاتیت به معنی التهاب در پارانشیم کبد است و به دلایل مختلفی می‌تواند ایجاد شود که بعضی از آنها قابل سرایت هستند و برخی مسری نیستند.

نبض ما- عامل بیماری هپاتیت ویرال (ویروسی) یک ویروس است و در ابتدا می‌تواند مثل یک سرماخوردگی بروز نماید؛ ولی بیماری مزمن هپاتیت “C” بر عکس سرماخوردگی معمولی به دلیل از کار افتادن کبد و مشکل بودن درمان می‌تواند حیات بیمار را تهدید کند. بیشتر مبتلایان به هپاتیت از نوع C و B علائمی ندارد. برخی از این بیماران علائم سرشتی عفونت ویروسی را نشان می‌دهند از قبیل خستگی، دل درد، درد عضلانی و تهوع و بی اشتهایی، ولی در موارد پیشرفته علائم نارسایی کبدی بروز می‌کند که شامل تورم شکم، اندامها، یرقان و خونریزی‌های گوارشی و … است.

انواع هپاتیت

در حال حاضر ۸ نوع ازاین ویروس شناخته شده‌است.

• هپاتیت نوع A
• هپاتیت نوع B
• هپاتیت نوع C
• هپاتیت نوع D (همیشه همراه با نوع B)
• هپاتیت نوع E
• هپاتیت نوع F
• هپاتیت نوع G

در حال حاضر ۱۰ تا ۱۵ درصد مبتلایان در هیچکدام از این دسته‌ها قرار نمی‌گیرند به همین دلیل می‌شود انتظار ویروس نوع H را نیز داشت.

هپاتیت C

هپاتیت C  نوعی بیماری کبدی است که در اثر عفونت به ویروس هپاتیت C رخ می‌دهد. ویروس هپاتیت C در سلول‌های کبدی زندگی می‌کند و موجب التهاب کبد (هپاتیت) می‌شود. این ویروس همچنین می‌تواند موجب آسیب‌ دایمی کبد مثل سیروز (تنبلی کبد)، سرطان کبد و نارسایی کبد شود.

بسیاری از بیماران تا زمانی که دچار آسیب کبدی شوند، از بیماری خود بی‌اطلاع هستند و این امر ممکن است چندین سال پس از آلوده شدن فرد به ویروس هپاتیت C رخ دهد. بلافاصله پس از اینکه فردی به ویروس هپاتیت C آلوده شود، وارد مرحله کوتاه مدت و ابتدایی (فاز حاد) بیماری می‌شود. پس از این مرحله، ویروس هپاتیت از بدن بعضی افراد به طور دایمی از بدن پاک می‌شود و هرگز مشکل کبدی پدید نمی‌آید ولی حدود 85 درصد از مبتلایان به این ویروس،وارد فاز پیشرفته و طولانی مدت بیماری می‌شوند.

اگر فردی دارای عوامل خطر ابتلا به هپاتیت C مانند تزریق وریدی است، دچارعلایم هپاتیت C مانند خستگی، درد عضلانی، کاهش اشتها، تهوع، ادرار پررنگ، مدفوع کم رنگ، تب یا زردی است، مشکوک به تماس با فرد مبتلا هپاتیت C است و تست خانگی او از نظر ابتلا به هپاتیت C مثبت شده باید به پزشک مراجعه کند. بیمار مبتلا به هپاتیت C در صورت دچار شدن به خونریزی از مقعد یا استفراغ خونی و گیجی شدید یا توهم باید با اورژانس تماس بگیرد.

هپاتیت «سی» در مواردی نیاز به درمان دارویی دارد و در مواردی درمان دارویی لازم نیست. در صورتی که آسیب کبدی خفیف باشد ممکن است نیازی به درمان نباشد. همچنین درمان دارویی به علت عوارض جانبی زیاد این داروها و گران بودن آنها همواره بهترین انتخاب نیست.

هپاتیت e

این بیماری بیشتر در بالغین جوان دیده می‌شود. در همه گیریها بیشتر مرگ و میرها مربوط به زنان باردار است. عامل این بیماری ویروس است. این بیماری مانند هپاتیت A از طریق روده منتقل می‌شود.

تمام راههای ممکن انتقال هنوز مشخص نشده است. اما راه مدفوعی دهانی یک راه انتقال قطعی است. در افراد خانواده فرد مبتلا با تماس نزدیک می‌تواند در انتقال بیماری نقش داشته باشد. ویروس هپاتیت E یک هفته قبل از شروع علائم بیماری در مدفوع فرد بیمار دیده می‌شود. تا 52 روز ممکن است این ویروس از طریق مدفوع دفع ‌گردد.هپاتیت E شایعترین نوع هپاتیت در کشورهای جهان سوم مورد توجه قرار گرفته است.

در یک فرد بیمار از روی علائم بیماری نمی‌توان هپاتیت E را از سایر هپاتیت‌های ویروسی دیگر تشخیص داد ولی بعضی چهره‌ها در هپاتیت E بیشتر دیده می‌شود. بیش از 50 درصد بیماران تب دارند ( که در هپاتیت نوع C تب شایع نیست)، بیماری خفیف است اما می‌تواند شدید باشد و میزان مرگ و میر بالایی داشته باشد. مرگ و میر کلی این بیماری یک تا سه درصدست، ولی شدیدترین شکل بیماری در زنان باردار دیده می‌شود میزان مرگ و میر زنان بارداری که در سه ماهه سوم بارداری مبتلا می‌شوند بالاترین مقدارست. ( 20 درصد کل موارد یعنی 2 نفر از 10 نفر. علایم بیماری و اختلالات عملکرد کبدی ظرف شش هفته در کسانی که زنده می‌مانند بهبود می‌یابد ( برعکس هپاتیت C که در 50 درصد موارد هپاتیت به شکل مزمن دیده می‌شود).

هپاتیت B

بیشترین آسیب این بیماری متوجه جگر بیمار است. ویروس این بیماری می‌تواند سبب هر دو حالت حاد و یا مزمن آن شود. ویروس هپاتیت ب یکی از جدی‌ترین انواع هپاتیت را سبب می‌شود. در بسیاری از بیماران در ابتدای آلودگی و عفونت اولیه اثری از نشانه‌های بیماری دیده نمی‌شود. در برخی شروع و توسعه سریع بیماری با استفراغ، زردی پوست، خستگی، ادرار تیره و درد شکم همراه است. این نشانه‌ها اغلب یکی دو هفته ادامه می‌یابند و به ندرت پیش می‌آید که این عفونت اولیه سبب مرگ بیمار شود.

انتقال این ویروس با قرار گرفتن در معرض خون و یا مایعات بیولوژیکی آلوده بدن فرد آلوده صورت می‌گیرد. در مناطقی که این بیماری شایع و بوم‌زاد است، این انتقال در زمان تولد و یا از راه تماس با خون افراد دیگر در دوران کودکی شایع‌ترین راه انتقال هپاتیت B است. در مناطقی که این بیماری نادر است، متداول‌ترین شیوه انتشار این عفونت از مسیر استفاده کاربران تزریق درون‌وریدی مواد مخدر، و مقاربت جنسی است.

در مراحل اولیه بیماری هیچ نوع دارویی به بیمار داده نمی شود و اگر بیمار دچار استفراغ شدید و خونریزی شد تنها اقدامات حمایتی صورت می گیرد، افزود: بعد از گذشت 6 ماه اگر سیستم ایمنی بدن نتوانست با ویروس مبارزه کند،هپاتیت B در بدن بیمار مزمن می‌شود که در این حالت باید درمان شروع شود.

با توجه به اینکه بیمار در چه مرحله‌ای از بیماری است دو نوع داروی خوراکی که هیچ گونه عوارضی ندارد و تزریقی که دارای عوارض شدیدی است برای درمان بیماران تجویز می شود.

راههای انتقال هپاتیت

هپاتیت B و C معمولا از طریق خون منتقل می شوند. همچنین روش‌های زیر می‌تواند باعث انتقال این ویروس گردد:

• ارتباط جنسی با افراد آلوده
• استفاده از سوزن‌های آلوده که به عنوان سرنگ استفاده می‌شود، به ویژه در افراد معتاد به مواد مخدر تزریقی
• سوراخ شدن بدن با هر وسیله تیز یا سوزن آلوده (مثل خالکوبی غیر بهداشتی)
• استفاده از لوازم شخصی به صورت اشتراکی
• دریافت فرآورده‌های خون و پلاسمای آلوده که در ایران اکثراً در بیماران تالاسمی و هموفیلی دیده می‌شود.
• زخمی شدن پوست بدن در یک بخش آلوده بیمارستانی.

خطرناک ترین نوع هپاتیت

هپاتیت C درمان قطعی ندارد، واکسن ندارد، و بیماری بسیار خطرناکی است. علاوه بر آن هپاتیت B هم یکی از خطرناک ترین انواع هپاتیت‌ها است، این بیماری در اثر ویروس‌های مختلف ایجاد شده و باعث التهاب و تورم در کبد می‌شود و به بافت کبد آسیب جدی وارد می‌کند. علائم مهمی که در هپاتیت B وجود دارد، زرد شدن پوست پس از قطع کامل تب در بدن بیمار است.

بنا بر گفته رئیس شبکه هپاتیت کشور در سال ۱۳۹۳، یک میلیون و ۴۰۰ هزار نفر در ایران به این بیماری مبتلا هستند و ناقل آن به حساب می‌آیند. از سال ۱۳۷۳ و با انجام واکسیناسیون نوزادان و افراد پرخطر میزان بروز هپاتیت B رو به کاهش است و هپاتیت B در جمعیت زیر ۲۰ سال کشور بسیار نادر می‌باشد.

روشهای پیشگیری و کنترلی برای این بیماری وجود دارند که عبارتند از:

۱- انجام واکسیناسیون

۲- کنترل و جدا کردن خونهای آلوده

۳- تزریق ایمنوگلوبین به نوزدان که از مادر مبتلا متولد شده و افرادی که با بیماران تماس داشته

۴- عدم مصرف خون کسانی که هرگونه ناراحتی کبدی دارند

۵- استفاده از وسایل مانند دستکش هنگام معاینه بیمار و …

6- اجتناب از رفتارهای اجتماعی پر خطر وخطرساز که انتشار ویروس را تسهیل می‌کند

آیا هپاتیت کشنده است؟

در مواردی ، بعضی از افراد مبتلا به هپاتیت حاد دچار نارسایی کبد می شوند که در صورت عدم درمان می تواند کشنده باشد. اگر علائم خونی هپاتیت B بیش از شش ماه طول بکشد ، به آن هپاتیت مزمن B می گویند. در مواردی افراد مبتلا به هپاتیت مزمنB دچار سیروز می شوند ( بیماری مزمن کبدی که در این حالت کبد تیره رنگ شده و به نحو مشخصی گره دار می شود. سیروز قابل علاج نیست ولی در صورت حذف عامل ایجاد کننده آن می توان از پیشرفت بیماری جلوگیری کرد).

آیا هپاتیت کشنده است؟

آزمایش هپاتیت سی معمولاً با آزمایش‌های خون آغاز می‌شود تا با استفاده از روش ایمونواسی آنزیمی وجود پاد تن‌ها در ویروس هپاتیت سی تشخیص داده شوند. آزمایش‌های تشخیص هپاتیت سی عبارتند از: آنتی بادی HCV، تست الایزا (ELISA)، وسترن بلات، HCV RNA کمی.

واکنش زنجیره‌ای پلی مراز (PCR)، می‌تواند HCV RNA را یک تا دو هفته پس از ابتلا شناسایی کند، در حالی که آنتی بادی‌ها ممکن است برای شکل گیری و نمایاندن خود به زمان بسیار بیشتری نیاز داشته باشند.

راه تشخیص هپاتیت B اندازه‌گیری آنتی ژن سطحی این ویروس یعنی HBS AG است. اگر در فردی آزمایش HBS AG مثبت شود، نشان می دهد که آلوده به ویروس هپاتیت B است یعنی در بدن وی ویروس هپاتیت B وجود دارد. آنچه این آزمایش را معنی‌دار می‌کند، حال عمومی بیمار، وضعیت کبد (اندازه آن و نتایج آزمایش‌های مخصوص کبد) و چند آزمایش دیگر در مورد فعالیت ویروس در بدن است. در بسیاری از موارد به دنبال کشف یک مورد HBS AG مثبت، سایر افراد خانواده آزمایش شده و موارد مثبت بدون علامت شناسایی می‌شوند.

پیشگیری و درمان

پیشگیری از هپاتیت بهترین راه است. برای جلوگیری از انتشار این ویروس کارهای زیر ضروری به نظر می‌رسد:

• زخم و بریدگی‌های پوست را خودتان پانسمان کنید. در صورت نیاز به کمک برای پانسمان زخم از دستکش استریل استفاده شود.
• در صورتی که به این بیماری مبتلا هستید، خون، پلاسما و اعضای بدن و بافت اهداء نکنید.
• از ریش‌تراش، مسواک، و لوازم آرایشی با لوازم شخصی دیگران به طور مشترک استفاده نکنید.
• در هپاتیت A استراحت در بستر در طی دوران حاد ، مصرف غذاهای مغذی ، تجویز سرم قندی و دادن مایعات کافی ، رعایت اصول بهداشتی و…
• تجویز ایمنوگلوبولین B در هپاتیت B بلافاصله پس از تماس خونی با فرد هپاتیت+ میتواند موثر باشد.

نبض ما- گردآوری

منابع

تبیان، سلامت نیوز، پارسی طب، آفتاب