علائم تومورهای نورواندوکرین و روشهای تشخیص آن
نبض ما– تومورهای نورواندوکرین به سلولهایی در بدن گفته می شود که خصوصیاتشان ترکیبی از خصوصیات سلولهای عصبی و سلولهای ترشح کننده هورمون می باشد. این سلولها با تحریک عصبی مواد شیمیایی ترشح می کنند. اهمیت این سلولها از این جهت است که ارتباط دهنده سیستم عصبی و سیستم هورمونی می باشند.
سلولهای نورواندوکرین در ریه در تنظیم جریان هوا و جریان خون نقش دارند. در دستگاه گوارش کار این سلولها تنظیم سرعت عبور مواد غذایی است.
تومورهای نورواندوکرین در هر جائی از بدن می تواند بوجود آید که بسته به محل و نوع ماده مترشحه اسامی مختلفی دارد:
- غده فوق کلیوی: نوروبلاستوم
- دستگاه گوارش: تومور کارسینوئید
- پانکراس: تومور کارسینوئید، انسولینوما، گلوکاگونما، گاسترینوما ، سوماتوستاتینوما و VIPoma.
- ریه: تومور کارسینوئید، small cell cancer و large cell NET
- پوست: ملانوم و Merkel cell cancer
- سلولهای پاراگانگلیون: پاراگانگلیوما
- سلولهای پارافولیکولر تیروئید: کانسر مدولری تیروئید
- هیپوفیز: آدنوم
- لنفوسیتهای فعال: گرانولوما و لنفوما
ولی شایع ترین محل ها عبارتند از ریه، دستگاه گوارش (بخصوص آپاندیس، روده کوچک، انتهای روده بزرگ) و پانکراس.
تومورهای نورواندوکرین می توانند فعال باشند یعنی ماده شیمیایی یا هورمون خاصی ترشح کنند و ممکن است غیر فعال باشند. علائم تومورهای نورواندوکرین بستگی دارد به:
– محل تومور
– هورمون یا ماده ای که توسط سلولهای تومورال ترشح می شود. برای مثال تومور نورواندوکرینی که انسولین ترشح می کند سبب کاهش قند خون و علائم ناشی از آن می شود یا تومورهایی که به میزان زیاد سروتونین تولید می کنند سبب مجموعه علائمی از قبیل اسهال، گرگرفتگی ، خس خس سینه و آسیب دریچه های قلب می گردند که به این مجموعه علائم ، سندروم کارسینوئید گفته می شود.
تومورهای نورواندوکرین دستگاه گوارش: نسبت به سایر تومورهای دستگاه گوارش خیلی ناشایع هستند. این تومورها کوچکند و رشدشان کند است. بنابراین تشخیص شان مشکل است. بعضی مواقع سالها بیمار علائم مبهمی دارد که با سایر بیماریهای دستگاه گوارش اشتباه می شود.
تومورهای نورواندوکرین پانکراس: انواع مختلف دارد که بیشتر آنها رشد آهسته دارند ولی برخی از آنها مهاجم هستند. انسولینوما، گلوکاگونما، گاسترینوما، VIPoma، سوماتواستاتینوما و تومورهای نورو اندوکرین غیر فعال از انواع این تومورها است.
تومورهای نورواندوکرین ریه: یک نوع نادر از کانسرهای ریه است که گاهی به آنها تومور کارسینوئید گفته می شود. علائم شایع این تومورها عبارت است از سرفه مزمن، درد قفسه سینه، تنگی نفس، خلط خونی، خس خس سینه و التهاب ریه
بیشتر این تومورها غیر فعال هستند یعنی ماده خاصی ترشح نمی کنند ولی بعضی از آنها فعال هستند که در صورت ترشح علائم اختصاصی نظیر سندرم کوشینگ (ناشی از ترشح ACTH) و یا سندرم کارسینوئید (ناشی از ترشح سروتونین) ایجاد می کنند.
تشخیص
برای تشخیص این تومورها مجموعه ای از شرح حال و معاینه فیزیکی، روشهای آزمایشگاهی و روشهای تصویربرداری کمک کننده است.
تستهای آزمایشگاهی که برای تشخیص این تومورها به کار می رود عبارتند از:
- اندازه گیری CgA خون
- اندازه گیری 5HIAA در ادرار 24 ساعته
روشهای تصویر برداری که برای بررسی تومورهای نورواندوکرین استفاده می شود:
– سی تی اسکن: معمولا” اولین روش تشخیصی است که به کار می رود و میزان گستردگی تومور و روش جراحی مناسب را تعین می کند.
– ام آر آی: برای بررسی گسترش تومور به کبد و نیز تشخیص تومور نورواندوکرین پانکراس بهترین روش است.
– سونوگرافی: نقش اصلی آن بررسی متاستاز کبدی و تخمین میزان آسیب کبدی است.
– اسکن اکترئوتاید با دستگاه اسپکت: این اسکن با رایوداروی اکترئوتاید که با ایندیوم یا تکنسیوم ترکیب شده است انجام می شود. در ایران عموما” از تکنسیوم استفاده می شود.
اکترئوتاید ماده ای شبیه سوماتوستاتین است که توسط سلولهای نورواندوکرین ترشح می شود و بنابراین در محل تومور تجمع می یابد.
اکترئوتاید را می توان با ترکیبات رادیواکتیو تشخیصی ترکیب کرد و از آن برای تشخیص تومور استفاده کرد و یا آن را با ترکیبات رادیواکتیو درمانی ترکیب نمود و از آن برای درمان تومورها استفاده کرد.
اسکن اکترئوتاید برای تشخیص و تعیین محل تومور اولیه و متاستازهای آن ، برای بررسی عود تومور بعد از درمان و برای انتخاب بیماران مناسب برای درمان های رادیواکتیو به کار میرود.
برای انجام این اسکن لازم است ترکیبات اکترئوتاید خوراکی طولانی اثر قطع شود و در صورت نیاز بیمار به مصرف داروها ترکیبات کوتاه اثر جایگزین گردد.
بهتر است بیمار از 2 روز قبل از اسکن غذای سبک مصرف کند و شب قبل از داروهای ملین استفاده نماید.
در روز اسکن دارو به داخل سیاهرگ محیطی تزریق می شود و در فاصله زمانی مناسب تصویربرداری بصورت پلانار و اسپکت انجام می شود.
پت اسکن: پت اسکن با رادیوداروهای مختلف انجام می شود که پرکاربردترین آنها FDG است ولی با توجه به سوخت و ساز پایین تومورهای نورواندوکرین جذب FDG در این تومورها کم است و بنابراین این رادیودارو برای بررسی تومورهای نورواندوکرین مفید نیست.
ترکیبات اکترئوتاید که با گالیوم 68 ترکیب می شوند نتایج بسیار خوبی داشته اند و در حال حاضر بهترین روش تصویربرداری برای تومورهای نورواندوکرین می باشند. البته پت اسکن بخصوص در ایران در دسترس همگان نمی باشد.
نویسنده : دکتر مریم شهیدزاده،متخصص پزشکی هسته ای
دکتر مریم شهیدزاده ماهانی
متخصص پزشکی هسته ای
مرکز پزشکی هسته ای گاندی
- متخصص پزشکی هسته ای
دکتر مریم شهیدزاده ماهانی
متخصص پزشکی هسته ایخیابان ولیعصر- بالاتر از پارک ساعی- نرسیده به خیابان توانیر- کوچه ترابنده- بیمارستان گاندی- طبقه منهای دو
ممنون واسه اطلاعات